środa, 26 lipca 2017

KRAJOWA RADA SĄDOWNICTWA: ZAŁOŻENIA PROJEKTU

Założenia  ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa

Projektowana przez prezydenta Andrzeja Dudę ustawa o Krajowej Radzie Sądownictwa powinna być zgodna z podstawowymi imponderabiliami aksjologicznymi zawartymi w Konstytucji RP. Oto propozycja fundamentalnych założeń, zgodnie z którymi ustawa o KRS mogłaby być zaprojektowana.

1.      Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu
Konstytucja RP (art. 10)  ustanawia trójpodział władzy: Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej.

W art. 4 Konstytucji czytamy: Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio. Art. 4 nie charakteryzuje tego, jaki typ władzy naród sprawuje przez swoich przedstawicieli. Należy więc wnosić ze sformułowania art. 4, że naród sprawuje również władzę sądowniczą przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio.

Ustawa o KRS powinna więc uwzględniać to, że naród (wyborcy) ma wpływ na to, kto sprawuje władzę sądowniczą.

2.      Obecnie obowiązująca ustawa o KRS nie zabezpiecza wpływu narodu na władzę sądowniczą

Zgodnie z obecnie obowiązującą ustawą o KRS (z dnia 12 maja 2011 roku), 15 członków KRS nie jest wybieranych przez naród (wyborców czy suwerena). Są oni wybierani przez: (1) Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego, (2) Zgromadzenie Sędziów Sądów Wojskowych, (3) zebranie przedstawicieli: zebrania sędziów sądów apelacyjnych, zgromadzenia ogólnego sędziów wojewódzkich sądów administracyjnych oraz zgromadzenia ogólnego sędziów okręgów. Ostatecznie więc 15 członków KRS, organu konstytucyjnego władzy sądowniczej, posiadającego władzę wnioskowania o powoływanie sędziów przez Prezydenta RP, nie jest wybieranych ani bezpośrednio ani pośrednio przez reprezentantów narodu (wyborców czy suwerena). Tych 15 członków KRS jest wybieranych wyłącznie przez przedstawicieli korporacji zawodowej sędziów.

Art. 32 Konstytucji ustanawia: Wszyscy są wobec prawa równi. Obecnie obowiązująca ustawa o KRS nie jest więc zgodna z art. 32 Konstytucji, gdyż nadaje fakultatywne prawa wyboru władzy sądowniczej (w tym wypadku: wyboru członków KRS) tylko niektórym obywatelom Rzeczpospolitej – tym, którzy przynależą do korporacji zawodowej sędziów.

W konsekwencji obecnie obowiązująca ustawa o KRS dyskryminuje ponad 99% obywateli naszego państwa, ograniczając im konstytucyjne prawo do sprawowania nadrzędnej władzy nad władzą sądowniczą w zakresie powoływania sędziów. Jedynie poprzez kompetencję Prezydenta RP w zakresie powoływania sędziów (ale na wniosek KRS), naród tylko częściowo sprawuje władzę nad władzą sądowniczą. Art. 4 Konstytucji RP nie mówi nic o „częściowym sprawowaniu władzy przez naród”.

3.       Sądy i Trybunały są władzą odrębną i niezależną od innych władz

Zgodnie z art. 173 Konstytucji: Sądy i Trybunały są władzą odrębną i niezależną od innych władz. Oznacza to, że władza ustawodawcza (posłowie i senatorowie), ani władza wykonawcza (ministrowie i prezydent) nie mogą wybierać członków konstytucyjnie ustanowionego organu władzy sądowniczej. Wybór taki gwałciłby konstytucyjną zasadę niezależności i odrębności sądów.
Projektowana ustawa o KRS powinna więc rozwiązać fundamentalną kwestię konstytucyjną: Jak zaprojektować model wyboru sędziów do KRS, który respektowałby  dwie zasady konstytucyjne: (1) władzy narodu (suwerena czy wyborców) nad władzą sądowniczą, (2) odrębności i niezależności władzy sądowniczej od władzy wykonawczej i władzy ustawodawczej, oraz zasadę kompetencyjną: (3) członkami KRS powinni zostać osoby cechujące się wysoką wiedzą w zakresie prawa.

4.      Proponowany model wyboru członków KRS    

Konstytucja RP nie określa trybu (modelu) wyboru członków KRS. Konstytucja określa w sposób jednoznaczny jedynie liczebność członków KRS. Zgodnie z art. 187 Konstytucji, członkami KRS mają być: I Prezes Sądu Najwyższego,  Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego, przedstawiciel Prezydenta RP oraz Minister Sprawiedliwości, a także czterech posłów i dwóch senatorów – i w końcu 15 sędziów.

Większość członków KRS (15 sędziów wybieranych przez korporację sędziowską) jest dotychczas wybierana z pogwałceniem Konstytucji (zasady sprawowania władzy przez naród  nad władzą sądowniczą oraz równości wobec prawa obywateli (sędziowie posiadają fakultatywne prawo wyboru władzy sądowniczej).

Nowa ustawa o KRS mogłaby, korzystając z anglosaskiego paradygmatu kultury prawniczej, ustanowić model wyboru 15 członków KRS w wyborach powszechnych. Oto założenia tego modelu:

(1) 15 członków KRS jest wybieranych w wyborach powszechnych (tak, jak posłowie i senatorowie);

(2) Wyborcy wybierają członków KRS z czterech list: (a) ogólnopolska lista sędziów Sądu Najwyższego, (b) ogólnopolska  lista sędziów Sądów Wojskowych, (c) okręgowa lista sędziów sądów administracyjnych, (d) okręgowa lista sędziów sądów powszechnych.

(3) Ustanawia się sześć okręgów wyborczych w wyborach powszechnych na członków KRS dla list sędziów sądów administracyjnych oraz list sądów powszechnych; okręgi wyborcze dla obu list pokrywają się. Państwowa Komisja Wyborcza ustala okręgi wyborcze w wyborach powszechnych na członków KRS. W każdym okręgu wyborczym musi znaleźć się organ posiadający uprawnienia do nadawania stopnia naukowego doktora nauk prawnych.

(4) Kandydat w wyborach powszechnych na członka KRS musi zebrać 500 podpisów poparcia pośród sędziów, adwokatów oraz prokuratorów z dowolnego okręgu wyborczego.

(5) Wybory powszechne na członków KRS odbywają się w  terminie co najmniej 3 miesiące przed wyborami parlamentarnymi, wyborami samorządowymi oraz wyborami do Parlamentu Europejskiego  oraz co najmniej 3 miesiące po wyborach parlamentarnych, wyborach samorządowych i wyborach do Parlamentu Europejskiego.

(6) Kandydaci na członków KRS podczas kampanii wyborczej nie mogą zabiegać o poparcie od partii politycznych oraz stowarzyszeń politycznych, oficerów formacji Wojska Polskiego, a także od związków wyznaniowych.

(7) Partie polityczne, przedstawiciele władzy ustawodawczej oraz władzy wykonawczej oraz oficerowie Wojska Polskiego, a także przedstawiciele związków wyznaniowych nie mogą udzielać poparcia kandydatom na członków KRS w wyborach powszechnych podczas kampanii wyborczej pod groźbą sankcji finansowych lub utraty immunitetu lub utraty stanowiska pełnionego w zakresie sprawowania  władzy wykonawczej lub w zakresie sprawowania funkcji wojskowych.

(8) Zakazane jest prowadzenie kampanii wyborczej, w jakiejkolwiek formie, w wyborach powszechnych na członków KRS w miejscach kultu religijnego.

(9) Kampanie wyborcze kandydatów na członków KRS w wyborach powszechnych są finansowane z funduszy zebranych przez komitety wyborcze kandydatów. Osoby prawne, w szczególności: partie polityczne, stowarzyszenia polityczne oraz związki wyznaniowe nie mogą finansować kampanii wyborczych kandydatów na członków KRS w wyborach powszechnych.

(10)  Wybory są ważne niezależnie od frekwencji wyborczej.

(11) Kadencja członków KRS wybranych w wyborach powszechnych trwa 6 lat.

(12) Dwóch kandydatów z ogólnopolskiej listy sędziów Sądu Najwyższego, którzy w wyborach otrzymają największą liczbę głosów, zostaje członkami KRS. Jeden kandydat z  ogólnopolskiej listy sędziów Sądów Wojskowych, którzy w wyborach otrzyma największą liczbę głosów, zostaje członkami KRS. Jeden kandydat z każdej okręgowej listy sędziów sądów administracyjnych, który w wyborach otrzyma największą liczbę głosów, zostaje członkiem KRS. Jeden kandydat z każdej okręgowej listy sędziów sądów powszechnych, który w wyborach otrzyma największą liczbę głosów, zostaje członkiem KRS.

5. Kompetencja inicjatywy ustawodawczej projektowanej KRS
Skoro KRS byłaby organem władzy sądowniczej, którego większość członków jest wyłaniana w wyborach powszechnych, należałoby mu przypisać kompetencję w postaci prawa do inicjatywy ustawodawczej. W ten sposób KRS stanowiłaby pod względem kompetencji prawotwórczej równoprawny organ władzy sądowniczej z urzędem Prezydenta RP. Dotychczasowe kompetencje KRS ograniczają ten organ jedynie do funkcji opiniodawczych i  funkcji wyboru kandydatów na sędziów. Projektowana ustawa powinna więc określić tryb procedowania KRS w odniesieniu do inicjatywy ustawodawczej. Ustawa powinna respektować dwa następujące założenia:

(13) KRS podejmuje inicjatywę ustawodawczą zwykłą większością głosów na posiedzeniu, w którym uczestniczy co najmniej dwie trzecie członków KRS.

(14) Posiedzenia  KRS odbywają się co najmniej raz w miesiącu. Kieruje nimi przewodniczący KRS oraz Prezydium KRS. Przewodniczący  i członkowie Prezydium KRS są wybierani większością głosów przez wyborcze zebranie KRS  spośród wybranych w wyborach powszechnych członków KRS. Zebranie wyborcze KRS odbywa się każdorazowo po zmianie składu KRS w terminie miesiąca po dokonaniu się każdorazowej zmiany składu KRS.

6.  Zasada równowagi władzy sądowniczej, ustawodawczej i wykonawczej

Zaproponowane założenia, w świetle których nowa ustawa o KRS mogłaby zostać zaprojektowana, respektują zasadę równowagi władzy sądowniczej, władzy wykonawczej oraz władzy ustawodawczej. Dotychczasowa ustawa łamię tę zasadę równowagi, ograniczając kompetencje obywateli w wyborze członków KRS i dyskryminując obywateli poprzez nadanie fakultatywnych praw politycznych grupie zawodowej sędziów.

Obecna propozycja nadal utrzymuje prawo sędziów do nominowania kandydatów na członków KRS, rozszerzając je na całe środowisko prawnicze obejmujące również adwokatów oraz prokuratorów.

Nadto, prezentowana propozycja wzmacnia kompetencje prawotwórcze KRS, nadając temu organowi – jako ustanawianemu w swej większości  w wyniku wyborów powszechnych - prawo do inicjatywy ustawodawczej. Tym samym KRS mogłoby występować jako organ wpływający na prace władzy ustawodawczej (Sejm i Senat). Obecna ustawa nie dopuszcza takiego wpływu.

KRS w obecnym kształcie jedynie wpływa na władzę wykonawczą (Prezydenta RP) poprzez składanie wniosków Prezydentowi RP o powołanie sędziów w Sądzie Najwyższym, sądach powszechnych, sadach administracyjnych oraz sadach wojskowych, nie posiadając mandatu narodu (suwerena). Proponowana zmiana ustawy KRS de facto legalizuje ten mandat – poprzez ustanowienie wyborów powszechnych 15 członków KRS - do ustanawiania przez KRS składu personalnego władzy sądowniczej w Polsce.

Zmiany w ustawie o KRS, które zostały zawetowane przez prezydenta Dudę i wywołały społeczne protesty, burzyły równowagę pomiędzy władzą sądowniczą, władzą ustawodawczą i władzą wykonawczą. Zgodnie z nimi, KRS miałaby zostać poddana całkowitej kontroli (co do składu) partiom politycznym Parlamentu i Ministrowi Sprawiedliwości.

7. Dydaktyczno-obywatelskie konsekwencje projektowanej ustawy o KRS

Ustanawiając powszechne wybory do KRS, uruchomione zostaną procesy edukacyjne w społeczeństwie w zakresie kultury prawnej. Publiczne dyskusje prawnicze podczas kampanii wyborczej w wyborach do KRS będą stanowiły lekcje „wiedzy obywatelskiej” dla społeczeństwa w zakresie funkcjonowania prawa i demokratycznego państwa. Takie procesy przyczynią się do zwiększenia społecznego stopnia zaufania wobec władzy oraz podniosą wskaźnik wzajemnej ufności wśród obywateli.

Choroba polskiego społeczeństwa jest bierność wyborcza obywateli. Niskie frekwencje wyborcze w wyborach parlamentarnych stanowią niebezpieczny czynnik uruchamiający mechanizm zagarnięcia władzy przez mniejszość społeczną. Uniknięcie sytuacji, w której 15% obywateli wybiera, większość parlamentarną, wymaga podniesienia poziomu aktywności politycznej obywateli podczas wyborów parlamentarnych. To zaś jest determinowane, miedzy innymi, przez wiedze powszechna obywateli w zakresie funkcjonowania państwa i prawa. Uchwalenie ustawy o KRS według zaproponowanych założeń przyczyniłoby się do zmniejszenia w naszym kraju wszechogarniającego analfabetyzmu prawniczego.

*****
Autor projektu
Wojciech Krysztofiak pracuje w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Szczecińskiego. Jest autorem publikacji naukowych w takich renomowanych czasopismach naukowych, jak: Synthese, History and Philosophy of Logic, Semiotica, Foundations of Science, Husserl Studies, Axiomathes, Filozofia Nauki. Opublikował dwie książki: Problem opozycji realizmu i idealizmu epistemologicznego oraz Gramatyka dyskursu filozoficznego. Jego prace są cytowane i komentowane zarówno w krajowych jak i zagranicznych ośrodkach akademickich (w USA, Chinach, Indiach, Niemczech, Holandii, Portugalii, Brazylii i Peru). Autor został dwukrotnie nagrodzony grantem Narodowego Centrum Nauki (2012 roku i 2017 roku). Na początku lat 90-tych odbył stypendium naukowe na University of Oslo na zaproszenie prezydenta Norweskiej Akademii Nauk, prof. Dagfinna Follesdala (logika-filozofa afiliowanego przy Stanford University oraz University of Oslo).










  






Brak komentarzy:

Prześlij komentarz