W porównaniu z pozycją Polski w rankingu potencjałów racjonalności państw (39 miejsce), pozycja naszego kraju w rankingu potencjału racjonalności przeciętnej szkoły wyższej (52 miejsce) wskazuje na patologię polskiego systemu akademickiego manifestującą się w głębokim rozproszeniu potencjału racjonalności naszego społeczeństwa. Polska zajmuje 130 pozycję w rankingu koncentracji i rozproszenia potencjału racjonalności. Jest jedynym, dużym państwem z wysokim potencjałem racjonalności o tak wysokim wskaźniku jego rozproszenia. To jest zjawisko patologiczne. Oznacza ono, iż jesteśmy światowym liderem w generowaniu pseudo-racjonalności. W najbliższym sąsiedztwie Polski w rankingu występują takie kraje, jak: Palestyna, Oman, Azerbejdżan, Mauritius, Ekwador, Trynidad i Tobago, Fidżi, Gujana Francuska, Boliwia i Kirgistan. Niektóre z wymienionych nazw państw dla wielu obywateli brzmią egzotycznie. Ten właśnie fakt pokazuje to, że nasz system akademicki w generowaniu pseudo-racjonalności jest egzotyczny; w pewnym sensie powinien być pokazywany ekspertom edukacyjnym w „akademickim zoo”. W 150 szkołach wyższych w Polsce ich pracownicy akademiccy nie dostarczają na rynek edukacyjny świata jakichkolwiek dokumentów manifestujących standardy racjonalności. Pod tym względem nasz kraj zajmuje jedną z czołowych pozycji na świecie. Jedynie 12 państw efektywniej, „akademicko ściemnia”. Należymy do tej samej ligi akademickiej, do której należy Rosja, Ukraina, Tunezja, Maroko, Pakistan, Filipiny, Kolumbia, Tajlandia, Iran, Indonezja, Indie, Brazylia, Kazachstan, Nigeria, Wietnam, Tajlandia i Bangladesz.
Racjonalność przejawia się w przestrzeni publicznej wieloaspektowo: jako skłonność obywateli do oceny zachowań społecznych i ich wytworów z punktu widzenia kryteriów naukowych, technologicznych oraz logiczno-matematycznych; jako zdolność obywateli do identyfikowania i eliminowania z życia publicznego zjawisk postrzeganych jako absurdalne czy też wręcz szkodliwe społecznie; jako rozprzestrzeniona postawa aksjologicznego dystansu względem wszelkich obligatoryjnych projektów społecznego urządzania świata. Im bardziej społeczeństwo jest racjonalne, tym skuteczniej reaguje na głupotę; tym częściej korzysta z dobrodziejstw nauki i technologii. Rysem charakterystycznym obcowania ze społecznym racjonalizmem jest doświadczenie postaw sceptycznych względem rozmaitych programów politycznych czy też naprawczych otaczającej rzeczywistości. W społeczeństwie racjonalnym, jego obywatele nieustannie dyskutują, oceniają i projektują swoje światy życia codziennego. Efektem tych „racjonalnych praktyk” jest wdrażanie procedur poprawiających dobrostan społeczny.
Systemy akademickie jako generatory standardów racjonalności
Dowolny system społeczny jest sprzężonym układem wielu modułów. Jednym z nich jest system akademicki, czyli instytucjonalna struktura organizująca procesy wytwarzania i upowszechniania dóbr naukowych i technologicznych; standardów racjonalności, metod i procedur ich stosowania. Systemy akademickie są odpowiedzialne za wytwarzanie „atmosfery racjonalności”, którą oddychają obywatele danego społeczeństwa.
Jeśli system akademicki danego społeczeństwa źle funkcjonuje, to wówczas przestaje spełniać swoją rolę, czego skutkiem jest „głupienie społeczeństwa”. Przejawia się ono w praktykach podsycania ideologicznych konfliktów oraz wojen, w niemożności rozwiązywania konfliktów interesów oraz jako zjawisko pracowniczego lub ideologicznego zniewolenia społecznego czy w końcu w anomii postaw gotowości na reakcję na doświadczany absurd czy też na postrzegane szkody społeczne. „Głupienie społeczeństwa” dezintegruje je; obniża jego spójność oraz powoduje wzrost postaw nieufności. „Społeczeństwo głupie” jest autystyczne społecznie.
Zdrowy system akademicki wytwarza racjonalność, zaś chory system wytwarza pseudo-racjonalność, czyli iluzję naśladującą racjonalność. Sytuacja, w której dominuje pseudo-racjonalność nad racjonalnością w systemie akademickim, charakteryzuje się tym, iż funkcję jego zarządców spełniają kopiści, czyli uczestnicy rynku akademickiego, których praca manifestuje się wyłącznie w tworzeniu encyklopedii, słowników tematycznych, podręczników, kompendiów, streszczeń, omawiających monografii lub artykułów; która jest ostatecznie nakierowana na realizację jedynie celu dydaktycznej implementacji konceptów – wytworzonych przez kreatorów, korektorów i aplikatorów nauki – w umysłach publiczności rynku naukowego. Kopiści z tej racji, że nie są twórczy, tworzą grupę społeczną, którą można określić jako „masę ludową nauki”. Rządy kopistów rodzą zjawisko „psa ogrodnika” w sferze akademickiej, które przejawia się, przede wszystkim, w działaniach nagradzających produkcję „makulatury naukowej” oraz w działaniach dyskryminujących, stygmatyzujących i karzących autorów prezentujących swoje wytwory na prestiżowych pozycjach ekspozycji produktu naukowego.
Skoro funkcją systemu akademickiego jest dostarczanie strukturze społecznej procedur rozwiązywania sytuacji kryzysowych, to w sytuacji, w której dominuje pseudo-racjonalność nad racjonalnością, takie pseudo-racjonalne procedury zaaplikowane do materii społecznej, zamiast rozwiązywać kryzys, pogłębiają lub „przykrywają go”.
Dominacja pseudo-racjonalności nad racjonalnością ma tę dodatkową cechę, iż blokuje ona rozwój tej ostatniej w przestrzeniach narracyjnych społeczeństwa. Nauczyciel wyedukowany w atmosferze pseudo-racjonalnych wzorców replikuje je w pracy w szkole z dziećmi. Efektem jego działań pedagogicznych jest profilowanie umysłów jego uczniów w taki sposób, iż nie są oni w stanie uczestniczyć w racjonalnym dyskursie (jawi im się jako trudny lub niezrozumiały lub dziwny).
Potencjały racjonalności państw: ranking
Społeczeństwo racjonalne jest w stanie tworzyć produkt naukowy. Im bardziej jest racjonalne, tym więcej jest w stanie wytworzyć produktu naukowego w jednostce czasu. Tym produktem są, miedzy innymi, teksty naukowe, w których prezentowane są odkrycia, technologie i interpretacje rozmaitych rzeczywistości (w humanistyce).
Światowy rynek akademicki rządzi się pewnymi mechanizmami, które pozwalają na odróżnienie tekstów naukowych od pseudo-naukowych. Najważniejszym z nich jest mechanizm ekspozycji produktu naukowego. Wyróżnia się tak zwane miejsca jego ekspozycji w postaci czasopism lub konferencji naukowych, które z racji swojego wyróżnienia nadają właściwość „formalnej naukowości” produktom wyeksponowanym na nich. Im więcej dane społeczeństwo umieści tekstów naukowych w jednostce czasu na takich wyróżnionych miejscach ekspozycji, tym posiada większy potencjał racjonalności.
Jedna z wiodących na świecie instytucji badań scjentometrycznych, mianowicie Consejo Superior de Investigaciones Científicas (CSIC), publikuje każdego roku listę ponad 29 tysięcy czasopism naukowych z całego świata, które uznawane są, z uwagi na kryteria międzynarodowe i narodowe, za tak zwane „prestiżowe” miejsca ekspozycji produktu naukowego. Jeden z fragmentów raportu badawczego SCImago podaje informację na temat ilości opublikowanych, cytowalnych prac naukowych w latach 1996-2013 w czasopismach Listy SCImago dla każdego kraju.
Przetwarzając podane dane, można skonstruować parametr mierzący potencjał racjonalności danego społeczeństwa, którego wartości są oznaczane liczbami publikacji przypadających na jeden milion mieszkańców poszczególnych państw w okresie roku. Oto ranking podający uśrednione liczby tekstów naukowych wytworzonych przecietnie w ciągu roku (w oknie czasowym 1996-2013) – znajdujących się w bazie czasopism SCImago - przypadających na milion mieszkańców danego państwa:
1. Szwajcaria (3043) 1329% (w stosunku do średniej światowej), 2. Szwecja (2423), 3. Dania (2220), 4. Monako (2207), 5. Finlandia (2153), 6. Islandia (2066), 7. Norwegia (2033), 8. Holandia (1906), 9. Austria (1872), 10. Australia (1825), 11. Nowa Zelandia (1745), 12. Izrael (1718), 13. Singapur (1693), 14. Kanada (1685), 15. Belgia (1684), 16. Słowenia (1556), 17. Wielka Brytania (1555), 18. Liechtenstein (1397), 19. Hong Kong (1340), 20. Irlandia (1311), 21. USA (1289), 22. Niemcy (1282), 23. Francja (1142), 24. Tajwan (1045), 25. Czechy (987), 26. Grecja (983), 27. Hiszpania (945), 28. Estonia (937), 29. Włochy (921), 30. Luksemburg (881), 31. Japonia (817), 32. Portugalia (810), 33. Chorwacja (784), 34. Korea południowa (731), 35. Grenlandia (685), 36. Węgry (669), 37. Słowacja (635), 38. Cypr (582), 39. <strong>Polska (546) 238% </strong>(w stosunku do średniej światowej), 40. Litwa (434), 41. <strong> </strong>Malta (397), 42. Wyspy Owcze (399), 43. Bułgaria (388), 44. Nowa Kaledonia (355), 45. Kuwejt (313), 46. Grenada (304), 47. Łotwa (301), 48. Makao (294), 49. Serbia (278), 50. Rumunia (274), 51. Rosja (253), 52. Chile (248), 53. Malezja (232), 54. <strong> </strong>Barbados (231), 55. Turcja (230), Świat (229) 100%
56. Zjednoczone Emiraty Arabskie (228), 57. Guam (222), 58. Tunezja (221), 59. Seszele (218), 60. Katar (208), 61. Polinezja Francuska (202). 62. Liban (197), 63. Brunei (193), 64. Armenia (192), 65. Jordania (190), 66. Trynidad i Tobago (175), 67. Urugwaj (174), 68. Macedonia (172), 69. Kajmany (172), 70. Iran (168), 71. Argentyna (167), 72. Oman (163), 73. Portoryko (162), 74. RPA (154), 75. Białoruś (154), 76. Bahrajn (155), 77. Ukraina (149), 78. Arabia Saudyjska (148), 79. Brazylia (138), 80. Kuba (131), 81. Chiny (128), 82. Czarnogóra (122), 83. Fidżi (106), 84. Botswana (100), 85. Gruzja (100), 86. Meksyk (88), 87. Kostaryka (84), 88. Mikronezja (79), 89. Tajlandia (76), 90. Mołdawia (75), 91. Andora (72), 92. Jamajka (69), 93. Egipt (68), 94. Mauritius (68), 95. Bośnia i Hercegowina (62), 96. Panama (61), 97. Wenezuela (57), 98. Vanuatu (57), 99. Samoa (56), 100. Gujana Francuska (56)
101. Gabon (54), 102. Wyspy Marshalla (52), 103. Kolumbia (51), 104. Maroko (51), 105. Bahamy (49), 106. Azerbejdżan (48), 107. Algieria (48), 108. Gambia (47), 109. Tonga (46), 110. Mongolia (44), 111. Namibia (42), 112. Palestyna (41), 113. Belize (40), 114. Albania (39), 115. Indie (38), 116. Suazi (31), 117. Kongo (29), 118. Bhutan (28), 119. Libia (26), 120. Aruba (25), 121. Zimbabwe (24), 122. Senegal (23), 123. Kenia (23), 124. Kamerun (23), 125. Kazachstan (23), 126. Sri Lanka (23), 127. Saint Lucia (22), 128. Surinam (21), 129. Pakistan (20), 130. Malediwy (20), 131. Ekwador (19), 132. Peru (19), 133. Ghana (17), 134. Benin (16.5), 135. Papua Nowa Gwinea (16), 136. Uzbekistan (16), 137. Boliwia (15), 138. Nigeria (15), 139. Republika Zielonego Przylądka (13), 140. Irak (13), 141. Uganda (12.5), 142. Malawi (12), 143. Nepal (12), 144. Wietnam (12), 145. Burkina Faso (12), 146. Tanzania (11), 147. Syria (11), 148. Zambia (11), 149. Kirgistan (11), 150. Laos (10), 151. Wybrzeże Kości Słoniowej (10), 152. Nikaragua (10), 153. Dżibuti (10), 154. Gwinea Równikowa (9.5), 155. Paragwaj (9), 156. Togo (8), 157. Bangladesz (8), 158. Filipiny (8), 159. Tadżykistan (7), 160. Salwador (7), 161. Mali (7), 162. Sudan (7), 163. Gwatemala (6.5), 164. Kambodża (6.4), 165. Mauretania (6.3), 166. Madagaskar (6.1), 167. Indonezja (5.5), 168. Etiopia (5.5), 169. Honduras (5.2), 170. Rwanda (5), 171. Korea Północna (5), 172. Jemen (4.5), 173. Dominikana (4.5), 174. Republika Centralnej Afryki (4.5), 175. Niger (4.1), 176. Mozambik (3.8), 177. Sierra Leone (3.7), 178. Erytrea (3.5), 179. Timor Wschodni (2.7), 180. Haiti (2.7), 181. Gwinea (2.1), 182. Liberia (1.9), 183. Burundi (1.6), 184. Czad (1.5), 185. Angola (1.5), 186. Myanmar (1.2), 187. Afganistan (0.9), 188. Somalia (0.4) <strong>0.2%, 189. Demokratyczna Republika Konga (0.3) 0.1%
Polska w zaprezentowanym rankingu zajmuje 39 pozycję. Wynik naszego kraju jest znacząco wyższy niż średnia światowa, czyli liczba tekstów naukowych wytworzonych średnio w ciągu roku – znajdujących się w czasopismach bazy SCImago - przez milion mieszkańców świata (dla okna czasowego 1996-2013). Potencjał racjonalności losowo wybranego miliona obywateli Polski przekracza 238% potencjał racjonalności losowo wybranego na świecie miliona osób. Nie jest to dobry wynik, jeśli porównamy go z potencjałem racjonalności dla państw skandynawskich, czy nawet z wartością tego parametru dla Czech lub Węgier. Nasza racjonalność przypadająca na milion mieszkańców stanowi około 82% racjonalności węgierskiej, zaś czeskiej – jedynie 55%. Pod względem racjonalności, ścigać się jedynie możemy z Cyprem. W Europie jesteśmy lepsi od: Litwy, Malty, Bułgarii, Łotwy, Serbii, Rumunii, Turcji, Rosji, Białorusi, Ukrainy, Albanii i Wysp Owczych.
Czy potencjał racjonalności naszego kraju wzrasta? Bez wątpienia, rośnie nieco szybciej niż potencjał racjonalności świata. Niestety w tej konkurencji jednak nie odnosimy sukcesów. W 2012 roku obywatele Polscy wyprodukowali w czasopismach bazy SCImago, w przeliczeniu na milion mieszkańców, 853 cytowalne dokumenty naukowe; świat zaś wyprodukował 330 takich dokumentów. Jesteśmy więc lepsi od świata 258%. Wartości tych samych parametrów dla roku 2006 wynosiły odpowiednio: 635 publikacji na milion mieszkańców dla Polski, 265 publikacji na milion mieszkańców dla świata; iloraz obu wartości wynosi 240%. W ciągu sześciu lat nasza racjonalność w stosunku do racjonalności światowej wzrosła jedynie 7.5 %, co daje 1.25% rocznego wzrostu w stosunku do świata. W porównaniu z krajem o najwyższym potencjale racjonalności, czyli Szwajcarią, rozwijamy się pod względem racjonalności wolniej. Szwajcarzy w 2012 roku uzyskali 1411% wartości potencjału racjonalności dla świata, zaś w 2006 - 1274%. Daje to 10.7% wzrost, czyli 1.8% wzrostu rocznie w stosunku do świata. Turcy uzyskali, w tym samym okresie, wzrost potencjału racjonalności w stosunku do świata w wysokości 9.6 %. Lepsi są więc od nas. W porównaniu z chińską dynamiką względnego - w stosunku do świata - wzrostu potencjału racjonalności, wypadamy nader blado. W 2006 roku wartość chińskiego potencjału racjonalności wynosiła 54% wartości dla świata, zaś w 2012 ten sam parametr osiągnął 90% wartości dla świata. Oznacza to, że w ciągu ostatnich sześciu lat Chiny zanotowały 67% wzrost swojego potencjału racjonalności w relacji do racjonalności światowej. Oznacza to, że za około 20 -25 lat Chiny mają szansę dogonić nas w produkcji tekstów naukowych przypadających na milion mieszkańców.
Dynamika wzrostu polskiego potencjału racjonalności w sposób zatrważający słabnie. W 1996 roku nasz potencjał wynosił 158% potencjału światowego; wartość naszej racjonalności w stosunku do średniej światowej w 2000 roku wyniosła już 183%. W tym czasie rozwijaliśmy się około 3.95% średnio w ciągu roku. Od 2000 do 2006 roku przeżywaliśmy wręcz „boom” w rozwoju naszej racjonalności. Z wartości 183% średniej światowej urośliśmy do wartości 240% średniej światowej. Daje to 5.2% średniego wzrostu w ciągu roku. W kolejnych latach – za rządów Tuska - doszło do zapaści: uzyskiwaliśmy każdego roku średnio jedynie 1.25% wzrost. Stajemy się w porównaniu z Turkami czy resztą Europy „coraz głupsi”.
Pseudo-racjonalność akademicka
Pseudo-racjonalność przejawia się w produkowaniu dokumentów naukowych, które nie są eksponowane na wyróżnionych miejscach ich ekspozycji rynkowej. Można przyjąć, że baza czasopism SCImago obejmuje zasadniczo większość takich wyróżnionych miejsc ekspozycji produktu naukowego. Aby dokonać oceny zjawiska generowania pseudo-racjonalności przez szkoły wyższe w danym państwie trzeba dysponować jednostką pomiaru takiego zjawiska.
Wyliczyć można na podstawie danych ilościowych za okres 1996-2013 łączną liczbę publikacji naukowych ukazujących się w roku przypadających na jedną, przeciętną szkołę wyższą. Na świecie takich szkół obecnie funkcjonuje 22123. Modelowa szkoła wyższa na świecie produkuje więc rocznie średnio 72.6 cytowalnych dokumentów naukowych w bazie SCImago. W wielu państwach szkoły wyższe publikują rocznie o wiele więcej takich dokumentów; istnieją jednak szkoły, które produkują znacząco mniej; są również takie, które nie produkują żadnego cytowalnego tekstu naukowego rocznie.
Dla każdego państwa można obliczyć wartość wytwarzanych średnio-rocznie cytowalnych tekstów naukowych przez przeciętną (losowo wybraną) szkołę wyższą. Wartości poniżej 72.6 będą wskazywały, że w danym kraju szkoły wyższe „pracują” mniej wydajniej, niż modelowa szkoła wyższa na świecie. Obliczając udział procentowy rocznego dorobku przeciętnej szkoły wyższej w danym państwie w dorobku modelowej szkoły wyższej na świecie, można systemy akademickie poszczególnych państw uszeregować pod względem ich wydajności.
Systemy osiągające wydajność mniejszą od średniej światowej rozpraszają potencjał racjonalności danego państwa. Z kolei systemy osiągające znacząco wysoką wydajność w porównaniu ze średnią wydajnością światową koncentrują potencjał racjonalności danego państwa. Systemy rozpraszające produkują więcej pseudo-racjonalności, niż systemy koncentrujące potencjały racjonalności. W systemie rozpraszającym, w szkołach wyższych odsetek naukowców wytwarzających produkt naukowy jest relatywnie niski w stosunku do ilości kopistów (czyli pseudo-naukowców). W systemach koncentrujących, odsetek kreatorów, aplikatorów oraz korektorów nauki w odniesieniu do kopistów jest znacząco wyższy. W systemach rozpraszających, szkoły wyższe generują więcej pseudo-racjonalności niż racjonalności. W systemach koncentrujących jest odwrotnie.
Oto ranking państw pod względem wydajności ich systemów akademickich (pierwsza liczba oznacza to, ile przeciętna szkoła wyższa produkuje średniorocznie cytowalnych tekstów naukowych bazy SCImago w danym państwie; druga liczba pokazuje udział procentowy tej produkcji w produkcji modelowej, przeciętnej szkoły wyższej na świecie; wartości poniżej 100% oznaczają, że przeciętne szkoły wyższe w danym systemie są gorsze od losowo wybranej szkoły wyższej na świecie; wartości powyżej 100% oznaczają, że przeciętne szkoły wyższe w danym systemie są lepsze od losowo wybranej szkoły wyższej na świecie):
1. Szwecja 450 (620%), 2. Hong Kong 340 (550%), 3. Australia 398 (548%), 4. Izrael 373 (513%), 5. Wielka Brytania 328 (452%), 6. Niemcy 251 (346%), 7. Włochy 238 (330%), 8. Finlandia 236 (325%), 9. Szwajcaria 226 (312%), 10. Holandia 220 (303%),
11. Belgia 197 (272%), 12. Hiszpania 188 (259%), 13. Singapur 185 (255%), 14. Kanada 175 (240%), 15. Nowa Zelandia 157 (217%), 16. Norwegia 152 (209%), 17. Tajwan 152 (209%), 18. Luksemburg 149 (206%), 19. Dania 148 (204%), 20. Chiny 147 (203%), 21. Grecja 134 (185%), 22. Francja 127 (175%), 23. Irlandia 126 (174%), 24. USA 122 (169%), 25. Czechy 122 (169%), 26. Turcja 111 (153%), 27. Mali 106 (146%), 28. Słowacja 105 (145%), 29. Japonia 104 (143%), 30. Egipt 96 (132%), 31. Nowa Kaledonia 92.3 (126%), 32. Korea Południowa 92 (126%), 33. Węgry 89 (122%) , 34. Gambia 86 (118%), 35. Islandia 81 (112%), 36. Portugalia 80 (110%), 37. Słowenia 79.6 (110%), 38. Kuwejt 75 (104%), 39. Malezja 73.5 ( 101%), Świat 72.6 (100%)
40. Niger 70.2 ( 97%), 41. Arabia Saudyjska 67.6 (94%), 42. Katar 67.8 (93%), 43. Monako 67.3 (93%), 44. Kongo 63 (87%), 45. Argentyna 61 (84%), 46. Chorwacja 60 (83%), 47. Republika Południowej Afryki 55.6 (77%), 48. Polinezja Francuska 55.4 (77%), 49. Chile 53.6 (74%), 50. Rumunia 53.5 (74%), 51. Bułgaria 49 (67%), 52. Polska 48 (66%), 53. Kuba 44 (61%), 54. Gabon 43.7 (60%), 55. Wybrzeże Kości Słoniowej 43.1 (59%), 56. Serbia 42.1 (58%), 57. Grenlandia 39.5 (54%), 58. Cypr 38.9 ( 54%), 59. Białoruś 38.8 (53.4%), 60. Jordania 37.5 (52%)
61. Estonia 34.1 (47%), 62. Litwa 33.3 (46%), 63. Malta 32.5 (45%), 64. Kamerun 30.7 (42%), 65. Rosja 29.2 (40%), 67. Burkina Faso 28.9 (40%), 68. Malawi 28.5 (39%), 69. Indie 28 (38%), 70. Tajlandia 27.2 (37%), 71. Trynidad i Tobago 26.8 (36.9%), 72. Czarnogóra 26.7 (37%), 73. Botswana 26.2 (36%), 74. Zimbabwe 25.8 (35.6%), 75. Senegal 25.1 (34.6%), 76. Zjednoczone Emiraty Arabskie 24.2 (33%), 77. Afryka Centralna 22.8 (31%), 78. Wenezuela 22.7 (31%), 79. Benin 22.7 (31%), 80. Namibia 22.7 (31%), 81. Gwinea 22.4 (30.9%), 82. Barbados 22.2 (30.6%), 83. Iran 21.8 (30%), 84. Suazi 21.6 (29.8%), 85. Ukraina 21.4 (29%), 86. Liechtenstein 21.4 (29%), 87. Armenia 20.4 (28%), 88. Algieria 20.3 (28%), 89. Liban 20 (27.5%), 90. Togo 19.8 (27.2%), 91. Wyspy Owcze 19.8 (27%), 92. Madagaskar 19.7 (27.1), 93. Fidżi 18.9 (26%), 94. Macedonia 18.8 (26%), 95. Nigeria 18.5 (25.5%)
96. Oman 18 (24.8%), 97. Laos 17.5 (24.1%), 98. Brazylia 17.2 (24%), 99. Portoryko 17.1 (23.5%), 100. Sri Lanka 16.8 (23.1%), 101. Papua Nowa Gwinea 16.7 (23%), 102. Urugwaj 16.5 (22.7%), 103. Grenada 16.5 (22.7%), 104. Etiopia 16.1 (22%), 105. Makao 15.5 (21.3%), 106. Kenia 15.4 (21.3%), 107. Mauritius 14.9 (20.5%), 108. Uganda 14.7 (20.2%), 109. Tanzania 14.6 (20.2%), 110. Nepal 14.2 (19.6%), 111. Brunei 13.2 (18%), 112. Myanmar 12.7 (17.5%), 113. Pakistan 12.5 ( 17.2%), 114. Libia 12.4 (17%), 115. Bahrajn 12.1 (17%), 116. Surinam 12 (16.6%), 117. Tunezja 11.9 (16.5%), 118. Guam 11.8 (16.2%), 119. Bangladesz 11.5 (15.8%), 120. Łotwa 11.4 (15.7%), 121. Syria 11.2 (15.4%), 122. Meksyk 11.1 (15.3%), 123. Azerbejdżan 11 (15.2%), 124. Erytrea 10.7 (14.8%), 125. Mołdawia 10.6 (14.6%), 126. Palestyna 10.4 (14.4%), 127. Gujana Francuska 10.4 (14.4%), 128. Mozambik 10.3 (14.3%), 129. Sierra Leone 10.1 (13.9%), 130. Lesotho 9.8 (13.5%), 131. Zambia 9.3 (12.8%), 132. Wietnam 9.1 (12.6%), 133. Ghana 8.5 (11.7%), 134. Mikronezja 8.4 (11.5%), 135. Malediwy 8.1 (11.2%), 136. Jamajka 8 (11%), 137. Kolumbia 7.8 (10.7%), 138. Maroko 7.7 (10.7%), 139. Dżibuti 7.7 (10.6%), 140. Jemen 7.5 (10.3%), 141. Panama 7.4 (10.2%)
142. Gruzja 7.1 (9.8%), 143. Mauretania 7.1 (9.8%), 144. Irak 7 (9.7%), 145. Uzbekistan 6.7 (9.2%), 146. Mongolia 6.6 (9.1%), 147. Seszele 6.5 (9%), 148. Gwinea Równikowa 6.4 (8.9%), 149. Sudan 6.2 (8.5%), 150. Andora 6.1 (8.5%), 151. Kostaryka 6 (8.3%), 152. Peru 5.9 (8.1%), 153. Czad 5.4 (7.4%), 154. Samoa 5.4 (7.4%), 155. Bahamy 5.1 (7.1%), 156. Tonga 4.9 (6.8%), 157. Rwanda 4.9 (6.8%), 158. Ekwador 4.6 (6.3%), 159. Gwatemala 4.6 (6.3%), 160. Burundi 4.3 (5.9%), 161. Bośnia i Hercegowina 3.9 (5.4%), 162. Tadżykistan 3.9 (5.4%), 163. Kazachstan 3.5 (5%), 164. Wyspy Marshalla 3.5 (4.9%), 165. Boliwia 3.4 (4.6%), 166. Indonezja 3.3 (4.6%), 167. Belize 3.3 (4.6%), 168. Vanuatu 3.2 (4.5%), 169. Timor Wschodni 3.2 (4.4%), 170. Filipiny 2.9 (4%), 171. Honduras 2.9 (4%), 172. Albania 2.8 (3.9%), 173. Kirgistan 2.6 (3.6%), 174. Kajmany 2.5 (3.4%), 175. Kambodża 2.4 (3.4%), 176. Liberia 2.4 (3.4%), 177. Republika Zielonego Przylądka 2.3 (3.2%), 178. Bhutan 2 (2.7%), 179. Haiti 1.5 (2.1%), 180. Paragwaj 1.4 (1.9%), 181. Dominikana 1.4 (1.9%), 182. Nikaragua 1.3 (1.8%), 183. Demokratyczna Republika Kongo 1.3 (1.8%), 184. Saint Lucia 1.2 (1.7%), 185. Salwador 1.2 (1.6%), 186. Angola 1.2 (1.6%), 187. Aruba 0.9 (1.2%), 188. Afganistan 0.67 (0.9%), 189. Somalia 0.15 (0.2%)
Przedstawiony ranking pokazuje, że przeciętna, polska szkoła wyższa jest gorsza, pod względem potencjału racjonalności, od przeciętnej, wybranej losowo, szkoły wyższej na świecie. Do potencjału racjonalności przeciętnej szkoły na świecie brakuje nam aż 34%. Nasze szkoły wyższe mogą co najwyżej konkurować, między innymi, ze szkołami z takich państw, jak: Bułgaria, Rumunia, Polinezja Francuska, Niger, Katar, Arabia Saudyjska, Kuba, Gabon, Wybrzeże Kości Słoniowej czy Grenlandia.
W porównaniu z pozycją Polski w rankingu potencjałów racjonalności państw (39 miejsce), pozycja naszego kraju w rankingu potencjału racjonalności przeciętnej szkoły wyższej ( 52 miejsce) wskazuje na patologię polskiego systemu akademickiego manifestującą się w głębokim rozproszeniu potencjału racjonalności naszego społeczeństwa.
Wskaźnik rozproszenia i koncentracji potencjału racjonalności
Im bardziej potencjał racjonalności jest rozproszony w danym systemie akademickim, tym bardziej ów system generuje kulturę pseudo-racjonalności. Im bardziej potencjał racjonalności jest skoncentrowany w danym systemie akademickim, tym bardziej ów system generuje kulturę racjonalności. Wskaźnik rozproszenia i koncentracji potencjału racjonalności pokazuje jedynie to, czy dany system akademicki generuje silniej kulturę racjonalności czy też pseudo-racjonalności oraz siłę tych zjawisk. Wartość dodatnia wskaźnika pokazuje, że system silniej generuje kulturę racjonalności niż pseudo-racjonalności. Wartość ujemna wskazuje na odwrotne zjawisko.
W systemach o niskim potencjale racjonalności, często obserwuje się zjawisko koncentracji potencjału racjonalności tych systemów. Wartości parametru koncentracji potencjału racjonalności dla tych systemów są mimo to bliskie wartości zerowej. O racjonalności takich systemów decyduje wówczas wartość ich potencjałów racjonalności. W wypadku systemów o względnie wysokiej wartości potencjału racjonalności i wysokiej wartości wskaźnika jego rozproszenia można mówić o zjawisku celowego ogłupiania danej społeczności. Szkoły wyższe w takich systemach mają inny cel niż generowanie kultury racjonalności. Polska właśnie przynależy do grupy państw, w których procesy ogłupiania społeczeństwa, poprzez generowanie kultury pseudo-racjonalności, przebiegają gęsto.
Wskaźnik rozproszenia i koncentracji potencjału racjonalności można łatwo skonstruować. Potencjał racjonalności przypadający na milion mieszkańców każdego państwa wyznacza liczbę modelowych szkół wyższych przypadających również na milion mieszkańców takiego państwa. Im wyższy potencjał racjonalności, tym więcej szkół wyższych, reprezentujących przeciętny poziom światowy, może funkcjonować w danym państwie w przeliczeniu na milion jego mieszkańców. Skoro przeciętna szkoła wyższa publikuje rocznie, według bazy SCImago, 72.6 cytowalnych publikacji naukowych, to dzieląc potencjał racjonalności danego państwa na tę właśnie liczbę uzyskujemy wartość oznaczającą liczbę standardowych szkół wyższych reprezentujących przeciętny poziom światowy, jaką może obsłużyć potencjał racjonalności danego państwa w przeliczeniu na milion jego obywateli. Taką wartość można nazwać akademicką siłą systemu. Jeżeli taka wartość jest wyższa od faktycznej liczby szkół wyższych w przeliczeniu na milion mieszkańców, to w danym państwie mamy do czynienia z koncentracją jego potencjału racjonalności. Jeśli zaś taka liczba jest mniejsza, to mamy do czynienia z rozproszeniem potencjału racjonalności danego państwa. Wartość wskaźnika rozproszenia i koncentracji potencjału racjonalności obliczamy jako różnicę pomiędzy wartością akademickiej siły danego państwa (w przeliczeniu na milion mieszkańców) a wartością faktycznej liczby szkół wyższych przypadających na milion mieszkańców danego państwa. Liczba dodatnia oznacza to, ile nowych szkół wyższych, reprezentujących przeciętny poziom światowy można wprowadzić do systemu akademickiego danego państwa w przeliczeniu na milion mieszkańców, aby uzyskać zerowe rozproszenie i zerową koncentrację jego potencjału racjonalności. Liczba ujemna oznacza to, ile nowych szkół należy wyeliminować z systemu akademickiego danego państwa w przeliczeniu na milion mieszkańców, aby uzyskać zerowe rozproszenie jego potencjału racjonalności. Oto ranking państw według wskaźnika rozproszenia i koncentracji ich potencjałów racjonalności.
1. Szwajcaria 41.9 – 13.5 = +28.4, 2. Szwecja 33.4 – 5.4 = +28, 3.Finlandia 29.7 – 9.1 = +20.6, 4. Australia 25.2 – 4.6 = +20.6, 5. Izrael 23.7 – 4.6 = +19.1, 6. Holandia 26.3 – 8.7 = +17.6, 7. Wielka Brytania 21.4 – 4.7 = +16.7, 8. Austria 25.8 – 9.2 = +16.6, 9. Dania 30.5 – 15 = +15.5, 10. Hong Kong 18.5 – 3.4 = +15.1
11. Belgia 23.2 – 8.5 = +14.7, 12. Singapur 23.3 – 9.1 = +14.2, 13. Norwegia 28 – 13.9 = +14.1, 14. Kanada 23.2 – 9.6 = +13.6 15. Nowa Zelandia 24 – 11.1 = +12.9, 16. Niemcy 17.7 – 5.1 = +12.6, 17. Włochy 12.8 – 3.9 = +8.9, 18. Hiszpania 13 – 5 = +8, 19. Irlandia 18.1 – 10.4 = +7.7, 20. Tajwan 14.4 – 6.9 = +7.5, 21. USA 17.7 – 10.5 = +7.2, 22. Grecja 13.5 – 7.3 = +6.2, 23. Luksemburg 12.1 – 5.9 = +6.2, 24. Francja 15 – 9 = +6, 25. Czechy 13.6 – 8.1 = +5.5, 26. Japonia 11.3 – 7.9 = +3.4, 27. Islandia 28.7 – 25.5 = +3.2, 28. Korea Południowa 10.1 – 8 = +2.1, 29. Słowenia 21.4 – 19.5 = +1.9, 30. Węgry 9.2 – 7.5 = +1.7, 31. Słowacja 8.7 – 6 = + 1.7, 32. Portugalia 11.2 – 10.1 = +1.1, 33. Nowa Kaledonia 4.9 – 3.8 = +1.1, 34. Turcja 3.2 – 2.1 = +1.1, 35. Chiny 1.8 – 0.9 = +0.9, 36. Egipt 0.9 – 0.7 = +0.2, 37. Kuwejt 4.3 – 4.2 = +0.1, 38. Malezja 3.2 – 3.1 = +0.1, 39. Gambia 0.6 – 0.5 = +0.1, 40. Korea Północna 01 – 0.04 = +0.06, 41. Mali 0.1 – 0.07 = +0.03
42. Niger 0.05 – 0.06 = –0.01, 43. Myanmar 0.02 – 0.09 = – 0.05, 44. Gwinea 0.03 – 0.09 = –0.06, 45. Kongo 0.4 – 0.5 = –0.1, 46. Burkina Faso 0.2 – 0.3 = –0.1, 47. Wybrzeże Kości Słoniowej 0.1 - 0.2 = –0.1, 48. Republika Centralnej Afryki 0.1 – 0.2 = –0.1, 49. Katar 2.9 – 3.1 = -0.2, 50. Arabia Saudyjska 2 – 2.2 = -0.2, 51. Malawi 0.2 – 0.4 = –0.2, 52. Madagaskar 0.1 - 0.3 = –0.2, 53. Etiopia 0.1 – 0.3 = –0.2, 54. Demokratyczna Republika Konga 0.01 – 0.2 = –0.2, 55. Erytrea 0.05 – 0.3 = –0.25, 56. Togo 0.1 - 0.4 = –0.3, 57. Czad 0.02 – 0.3 = –0.3, 58. Mozambik 0.05 – 0.4 = –0.35, 59. Sierra Leone 0.05 – 0.4 = –0.35, 60. Argentyna 2.3 – 2.7 = -0.4, 61. Burundi 0.02 – 0.4 = –0.4, 62. Gabon 0.7 – 1.2 = –0.5, 63. Kamerun 0.3 -0.8 = –0.5, 64. Benin 0.2 – 0.7 = –0.5, 65. Laos 0.1 – 0.6 = –0.5, 66. Jemen 0.1 – 0.6 = –0.5, 67. Zimbabwe 0.3 – 0.9 = –0.6, 68. Senegal 0.3 – 0.9 = –0.6, 69. Nigeria 0.2 – 0.8 = –0.6, 70. Nepal 0.2 -0.8 = –0.6, 71. Bangladesz 0.1 – 0.7 = –0.6, 72. Republika Południowej Afryki 2.1 – 2.8 = -0.7, 73. Papua Nowa Gwinea 0.2 – 0.9 = –0.7, 74. Uganda 0.2 – 0.9 = –0.7, 75. Tanzania 0.1 – 0.8 = –0.7, 76. Timor Wschodni 0.05 – 0.8 = –0.75, 77. Polinezja Francuska 2.8 – 3.6 = -0.8, 78. Mauretania 0.1 – 0.9 = –0.8, 79. Liberia 0.03 – 0.8 = –0.8, 80. Indie 0.5 – 1.4 = –0.9, 81. Syria 0.1 – 1 = –0.9, 82. Rwanda 0.1 – 1 = –0.9
83. Suazi 0.4 – 1.4 = –1, 84. Kuba 1.9 – 3 = -1.1, 85. Sri Lanka 0.3 – 1.4 = –1.1, 86. Wietnam 0.2 – 1.3 = –1.1, 87. Zambia 0.1 – 1.2 = –1.1, 88. Sudan 0.1 – 1.2 = –1.1, 89. Chile 3.4 – 4.6 = -1.2, 90. Namibia 0.6 – 1.8 = –1.2, 91. Kenia 0.3 – 1.5 = –1.2, 92. Dżibuti 0.1 – 1.3 = –1.2, 93. Rumunia 3.8 – 5.1 = -1.3, 94. Pakistan 0.3 – 1.6 = –1.3, 95. Gwatemala 0.1 – 1.4 = –1.3, 96. Angola 0.02 – 1.3 = –1.3, 97. Gwinea Równikowa 0.1 – 1.5 = –1.4, 98. Afganistan 0.01 – 1.4 = –1.4, 99. Surinam 0.3 – 1.6 = –1.5, 100. Indonezja 0.1 -1.6 = –1.5, 101. Irak 0.2 – 1.8 = –1.6, 102. Tajlandia 1.1 – 2.8 = –1.7, 103. Wenezuela 0.8 – 2.5 = –1.7, 104. Algieria 0.7 – 2.4 = –1.7, 105. Libia 0.4 – 2.1 = –1.7, 106. Tadżykistan 0.1 – 1.8 = –1.7, 107. Honduras 0.1 – 1.8 = –1.7, 108. Haiti 0.05 – 1.7 = –1.7, 109. Ghana 0.2 -2 = –1.8, 110. Białoruś 2.1 – 4 = -1.9, 111. Chorwacja 10.8 – 12.9 = -2.1, 112. Uzbekistan 0.2 – 2.3 = –2.1, 113. Malediwy 0.3 – 2.5 = –2.2, 114. Monako 30.4 – 32.8 = -2.4, 115. Botswana 1.4 – 3.8 = -2.4, 116. Jordania 2.6 – 5.1 = -2.5, 117. Kambodża 0.1 – 2.6 = –2.5, 118. Somalia 0.01 – 2.5 = –2.5, 119. Filipiny 0.1 – 2.7 = –2.6, 120. Bułgaria 5.3 – 8 = -2.7, 121. Serbia 3.8 – 6.6 = -2.8, 122. Czarnogóra 1.7 – 4.6 = -2.9, 123. Peru 0.3 – 3.2 = –2.9,
124. Dominikana 0.1 – 3.2 = –3.1, 125. Palestyna 0.6 – 3.9 = –3.3, 126. Oman 2.3 – 5.8 = -3.5, 127. Azerbejdżan 0.7 – 4.3 = –3.6, 128. Mauritius 0.9 – 4.6 = –3.7, 129. Ekwador 0.3 – 4.1 = –3.8, 130. Polska 7.5 – 11.4 = -3.9, 131. Trynidad i Tobago 2.4 – 6.5 = -3.9, 132. Fidżi 1.5 – 5.6 = -4.1, 133. Gujana Francuska 0.8 – 5.4 = –4.2, 134. Boliwia 0.2 - 4.5 = –4.3, 135. Kirgistan 0.1 – 4.4 = –4.3, 136. Ukraina 2 - 7 = -5, 137. Rosja 3.5 – 8.7 = -5.2, 138. Iran 2.3 - 7.7 = -5.4, 139. Republika Zielonego Przylądka 0.2 – 5.7 = –5.5, 140. Kolumbia 0.7 – 6.6 = –5.9, 141. Maroko 0.7 – 6.6 = –5.9, 142. Mongolia 0.6 – 6.6 = –6, 143. Mołdawia 1.0 – 7.1 = –6.1, 144. Salwador 0.1 – 6.2 = –6.1, 145. Zjednoczone Emiraty Arabskie 3.1 – 9.4 = -6.3, 146. Kazachstan 0.3 – 6.6 = –6.3, 147. Paragwaj 0.1 – 6.6 = –6.5, 148. Malta 5.5 – 12.2 = -6.7, 149. Macedonia 2.4 – 9.1 = -6.7, 150. Meksyk 1.2 – 7.9 = –6.7, 151. Armenia 2.6 – 9.4 = -6.8, 152. Cypr 8 – 15 = -7, 153. Litwa 6 – 13 = -7, 154. Brazylia 1.9 – 8 = -7.1, 155. Barbados 3.2 – 10.4 = -7.2, 156. Liban 2.7 – 9.9 = -7.2, 157. Portoryko 2.2 – 9.5 = -7.3, 158. Nikaragua 0.1 – 7.5 = –7.4, 159. Panama 0.8 – 8.3 = –7.5, 160. Jamajka 1 – 8.6 = –7.6, 161. Grenlandia 9.4 – 17.3 = -7.7, 162. Urugwaj 2.4 – 10.5 = -8.1, 163. Mikronezja 1.1 – 9.4 = –8.3, 164. Bahamy 0.7 – 2.4 = –8.8, 165. Tonga 0.6 -9.4 = –8.8, 166. Samoa 0.8 – 10.3 = –9.5,
167. Bahrajn 2.1 – 12.8 = -10.7, 168. Andora 1.0 – 10.7 = –10.7, 169. Belize 0.6 – 12.2 = –11.6, 170. Brunei 2.7 – 14.7 = -12, 171. Gruzja 1.4 – 14 = -12.6, 172. Kostaryka 1.2 – 13.8 = –12.6, 173. Albania 0.5 – 13.6 = –13.1, 174. Bhutan 0.4 – 13.9 = –13.5, 175. Wyspy Marshalla 0.7 – 14.6 = –13.9, 176. Grenada 4.2 – 18.3 = -14.1, 177. Estonia 12.9 – 27.5 = -14.6, 178. Wyspy Owcze 5.5 – 20.2 = -14.7, 179. Makao 4.1 – 19 = -14.9, 180. Bośnia i Hercegowina 0.9 – 16 = –15.1, 181. Tunezja 3.1 – 18.5 = -15.4, 182. Guam 3.1 – 18.8 = -15.7, 183. Vanuatu 0.8 – 17.6 = –16.8, 184. Saint Lucia 0.3 – 18.5 = –18.2, 185. Seszele 3 – 22.2 = -19.2, 186. Łotwa 4.2 – 26.5 = -22.3, 187. Aruba 0.3 – 27.9 = –27.6, 188. Liechtenstein 19.2 – 81.7 = -62.5, 189. Kajmany 2.4 - 69.3 = -66.9
Zaprezentowany ranking wyraźnie pokazuje to, że w krajach o najwyższym potencjale racjonalności nie dochodzi zasadniczo do procesów rozpraszania tego potencjału. Z czterdziestu krajów o najwyższym potencjale racjonalności jedynie w Monako, Liechtensteinie, Estonii, Grenlandii, na Malcie, Cyprze i Litwie, w Polsce i w Estonii dochodzi do jego rozproszenia. W wypadku Monako i Grenlandii rozproszenie tego kapitału jest nieuniknione z tego powodu, że w tych niewielkich państewkach żyje tak mało osób, iż potencjał racjonalności wytwarzany przez te maleńkie społeczności – choć jest nadzwyczaj wysoki – nie wystarczy mimo wszystko na stworzenie jednej, na przeciętnym poziomie światowym, szkoły wyższej. W wypadku Liechtensteinu, zamknięcie dwóch spośród trzech szkół wyższych w tym 36-tysięcznym państwie zredukowałoby prawie do zera ujemne rozproszenie jego potencjału racjonalności. W pozostałych wypadkach efekt rozproszenia jest rezultatem świadomej polityki edukacyjnej wymienionych państw.
Polska zajmuje 130 pozycję w rankingu koncentracji i rozproszenia potencjału racjonalności. Jest jedynym, dużym państwem z wysokim potencjałem racjonalności o tak wysokim wskaźniku jego rozproszenia. To jest zjawisko patologiczne. Oznacza ono, iż jesteśmy światowym liderem w generowaniu pseudo-racjonalności. W najbliższym sąsiedztwie Polski w rankingu występują takie kraje, jak: Palestyna, Oman, Azerbejdżan, Mauritius, Ekwador, Trynidad i Tobago, Fidżi, Gujana Francuska, Boliwia i Kirgistan. Niektóre z wymienionych nazw państw dla wielu obywateli brzmią egzotycznie. Ten właśnie fakt pokazuje to, że nasz system akademicki w generowaniu pseudo-racjonalności jest egzotyczny; w pewnym sensie powinien być pokazywany ekspertom edukacyjnym w „akademickim zoo”. O naszym „akademickim zoo” zaświadcza również fakt polegający na tym, że w niemal wszystkich afrykańskich państwach, które w rankingu koncentracji i rozproszenia ich potencjału racjonalności (nadzwyczaj niskiego) występują wyżej niż Polska, średnia liczba cytowań naukowych tekstów wyprodukowanych w tych państwach i znajdujących się w bazie SCImago jest znacząco wyższa niż wartość tego wskaźnika dla polskich tekstów naukowych. Dla Polski wskaźnik ten wynosi 8.9; dla wybranych państw afrykańskich jego wartości prezentują się następująco: Gambia (27.5; wydajność średniej światowej 118%), Gabon (17.5; wydajność: 60%), Malawi (17.8), Mali (15.6; wydajność średniej światowej: 146%), Niger (12), Gwinea 15.6. Nawet teksty naukowe Koreańczyków Północnych są częściej średnio cytowane, niż naukowe teksty obywateli Polski. http://www.scimagojr.com/countryrank.php
Udział Polski w światowym generowaniu „ściemy akademickiej”
Wartość wskaźnika koncentracji i rozproszenia potencjału racjonalności danego państwa oznacza to, jak wiele pseudo-racjonalności produkuje system akademicki danego państwa w przeliczeniu na milion mieszkańców. Choć wartość tego wskaźnika „akademickiego ściemniania” jest dla Kajmanów wysoka, to jednak z tej racji, że mieszka tam mało ludzi, udział tego kraju w globalnej, światowej „ściemie akademickiej” jest niewielki. Globalny wskaźnik „akademickiego ściemniania” dla każdego kraju można obliczyć jako liczbę szkół wyższych w danym kraju, które należałoby wyeliminować z systemu, aby osiągnął on równowagę w produkcji racjonalności i pseudo-racjonalności. Wystarczy wartości ujemne z rankingu powyżej przemnożyć przez liczby mieszkańców poszczególnych państw i podzielić na milion. Oto ranking państw w ich „światowym, akademickim ściemnianiu” (w nawiasie liczba szkół wyższych w danym państwie)
1. Brazylia – 1461 (1648), 2. Indie – 1085 (1638), 3. Meksyk – 770 (907), 4. Rosja – 718 (1197), 5. Iran – 426 (609), 6. Indonezja – 372 (410), 7. Filipiny – 270 (277), 8. Kolumbia 267 (298), 9. Pakistan – 247 (301), 10. Ukraina – 229 (313), 11. Maroko – 191 (214), 12. Tunezja – 165 (221), 13. Polska – 150 (438), 14. Tajlandia – 114 (188), 15. Kazachstan – 110 (116), 16. Nigeria – 102 (137), 17. Wietnam – 101 (121)
18. Bangladesz – 97 (108), 19. Peru – 85.7 (94), 20. Bośnia i Hercegowina – 69.8 (74), 21. Algieria – 60.2 (84), 22. Uzbekistan – 59.6 (66), 23. Kostaryka – 58.4 (64), 24. Ekwador – 57.8 (62), 25. Gruzja – 57.6 (64), 26. Kenia – 51.6 (65), 27. Irak – 49.8 (57), 28. Łotwa – 48.8 (58), 29. Wenezuela – 47.7 (70), 30. Ghana – 45.4 (51), 31. Boliwia – 44.2 (46), 32. Afganistan – 42.6 (43), 33. Paragwaj – 42.5 (43), 34. Nikaragua – 42.4 (43), 35. Albania – 39.3 (41), 36. Sudan – 37.6 (41), 37. Kambodża – 37.4 (39), 38. Salwador – 37.1 (38), 39. Azerbejdżan 34.2 (41), 40. Republika Południowej Afryki – 34.2 (135), 41. Zjednoczone Emiraty Arabskie – 33.5 (50), 42. Dominikana – 31.3 (32), 43. Tanzania – 30.5 (33), 44. Liban – 29.8 (41), 45. Portoryko – 29.1 (38), 46. Rumunia – 28.4 (112), 47. Urugwaj – 26.8 (35), 48. Panama – 26.3 (29), 49. Uganda – 25.1 (31), 50. Somalia – 25 (25), 51. Litwa – 24.7 (46), 52. Kirgistan – 23.6 (24), 53. Sri Lanka – 23.6 (30), 54. Angola – 23 (23), 55. Mołdawia – 22.3 (26), 56. Jamajka – 21.9 (25), 57. Chile – 20.5 (79), 58. Serbia – 20.4 (48), 59. Syria – 20.3 (22), 60. Armenia – 20.2 (28)
61. Mongolia – 19.1 (21), 62. Bułgaria – 19 (56), 63. Etiopia –18.8 (32), 64. Estonia – 18.6 (35), 65. Gwatemala – 18.3 (20), 66. Białoruś – 18.1 (38), 67. Nepal – 17.9 (25), 68. Argentyna –16.9 (115), 69. Haiti – 16.7 (17), 70. Jordania – 16.3 (33), 71. Zambia – 15.7 (17), 72. Demokratyczna Republika Konga –14.7 (16), 73. Palestyna – 14.3 (17), 74. Honduras – 14.1 (15), 75. Macedonia – 13.9 (19), 76. Bahrajn – 13.3 (16), 77. Tadżykistan –13.2 (14), 78. Jemen –12.4 (15), 79. Kuba – 12.2 (33), 80. Libia – 11.4 (14),81. Oman – 10.8 (28), 82. Rwanda – 10.5 (12), 83. Kamerun – 10.1 (15), 84. Bhutan – 9.7 (10), 85. Chorwacja – 9.4 (58), 86. Makao – 8.6 (11), 87. Mozambik –8.2 (9), 88. Cypr – 8.0 (17), 89. Senegal – 7.8 (12), 90. Zimbabwe – 7.6 (12), 91. Botswana – 5.0 (8), 92. Brunei – 4.9 (6), 93. Mauritius – 4.8 (6), 94. Benin –4.8 (7), 95. Trynidad i Tobago – 4.8 (8), 96. Madagaskar –4.5 (7), 97. Papua Nowa Gwinea – 4.4 (6), 98. Kajmany – 3.8 (4), 99. Vanuatu – 3.8 (4), 100. Belize – 3.8 (4), 101. Burundi –3.8 (4), 102. Fidżi – 3.6 (5), 103. Arabia Saudyjska –3.5 (58), 104. Laos –3.3 (4), 105. Malawi –3.3 (7), 106. Gujana Francuska – 3.1 (4), 107. Aruba – 2.9 (3), 108. Saint Lucia – 2.9 (3), 109. Republika Zielonego Przylądka – 2.9 (3), 110. Liberia – 2.9 (3), 111. Bahamy – 2.8 (3), 112. Mauretania – 2.7 (3), 113. Czad – 2.7 (3), 114. Malta – 2.7 (5), 115. Myanmar –2.7 (5), 116. Namibia – 2.6 (4), 117. Guam – 2.5 (3), 118. Liechtenstein – 2.3 (3), 119. Wybrzeże Kości Słoniowej –2.2 (5), 120. Barbados – 2.1 (3), 121. Togo –2.1 (3), 122. Sierra Leone –1.9 (2), 123. Czarnogóra – 1.9 (3), 124. Burkina Faso –1.7 (6), 125. Seszele – 1.7 (2), 126. Samoa – 1.8 (2), 127. Erytrea –1.5 (2), 128. Grenada – 1.5 (2), 129. Suazi – 1.4 (2), 130. Timor Wschodni – 0.9 (1), 131. Wyspy Marshalla – 0.9 (1), 132. Andora – 0.9 (1), 133. Tonga – 0.9 (1), 134. Mikronezja – 0.9 (1), 135. Gwinea Równikowa – 0.9 (1), 136. Dżibuti – 0.9 (1), 137. Malediwy – 0.8 (1), 138. Surinam – 0.8 (1), 139. Gabon –0.8 (2), 140. Wyspy Owcze – 0.7 (1), 141. Republika Centralnej Afryki –0.6 (1), 142. Gwinea –0.6 (1), 143. Grenlandia – 0.4 (1), 144. Katar –0.4 (6), 145. Kongo –0.3 (2), 146. Polinezja Francuska – 0.2 (1), 147. Monako – 0.07 (1), 148. Niger –0.03 (1)
149. Gambia +0.2 (1), 150. Kuwejt +0.3 (11), 151. Nowa Kaledonia +0.3 (1), 152. Mali +0.4 (1), 153. Islandia +1 (8), 154. Korea Północna +1.5 (1), 155. Malezja +2.9 (92), 156. Luksemburg +3.2 (3), 157. Słowenia +3.8 (39), 158. Słowacja +9.3 (33), 159. Portugalia +11.8 (109), 160. Egipt +16.7 (59), 161. Węgry +16.9 (75), 162. Irlandia +36.4 (49), 163. Nowa Zelandia +55.8 (48), 164. Czechy +56 (82), 165. Norwegia +66.4 (63), 166. Grecja +66.7 (79), 167. Singapur +76 (49), 168. Dania +86 (83), 169. Turcja +88 (165)
170. Finlandia +108 (48), 171. Austria +136 (76), 172. Tajwan +173 (159), 173. Korea Południowa +103 (389), 174. Hong Kong 108 (24), 175. Izrael +145 (35), 176. Belgia +153 (89), 177. Szwajcaria +217 (103), 178. Szwecja +255 (49), 179. Holandia +294 (145), 180. Hiszpania +376 (236), 181. Francja +394 (588), 182. Japonia +433 (1004), 183. Australia +453 (101), 184. Kanada +466 (331), 185. Włochy +545 (237), 186. Niemcy +1024 (415), 187. Wielka Brytania +1053 (299), 188. Chiny +1209 (1169), 189. USA +2260 (3301)
Przedstawiony ranking można interpretować na wiele równoważnych sposobów. Wartości ujemne wskazują na liczbę szkół wyższych w danym kraju, dla których brakuje potencjału racjonalności dla ich obsługi. Dla Polski liczba ta wynosi 150, co oznacza, że aż w 150 szkołach wyższych dochodzi do wyłącznego generowania pseudo-racjonalności, gdyż w tych szkołach najzwyczajniej nie ma wystarczającej liczby autorów produkujących teksty naukowe w czasopismach bazy SCImago. Innymi słowy, w 150 szkołach wyższych w Polsce ich pracownicy akademiccy nie dostarczają na rynek edukacyjny świata jakichkolwiek dokumentów manifestujących standardy racjonalności. Pod tym względem nasz kraj zajmuje jedną z czołowych pozycji na świecie. Jedynie 12 państw efektywniej, „akademicko ściemnia”. Należymy do tej samej ligi akademickiej, do której należy Rosja, Ukraina, Tunezja, Maroko, Pakistan, Filipiny, Kolumbia, Tajlandia, Iran, Indonezja, Indie, Brazylia, Kazachstan, Nigeria, Wietnam, Tajlandia i Bangladesz. W tej lidze jednak jesteśmy wyróżnieni wysokim, mimo wszystko, potencjałem racjonalności przypadającym na milion mieszkańców. Można więc wysnuć nadzwyczaj pesymistyczny wniosek: celem polityki edukacyjnej naszych, kolejnych rządów od 1996 roku jest sukcesywne ogłupianie polskiego społeczeństwa poprzez zatruwanie go potężną emisją memów pseudo-racjonalności w systemie akademickim.
Wartości dodatnie w powyższym rankingu można interpretować jako wskazujące na liczbę dodatkowych szkół wyższych danego państwa, które mogłyby być obsługiwane przez jego potencjał racjonalności. Wartość 2260 dla USA wskazuje więc na to, że całkowity potencjał racjonalności Stanów Zjednoczonych pozwala na utworzenie dodatkowych nowych szkół wyższych w liczbie 2260 tak, aby system akademicki tego państwa odznaczał się równowagą w generowaniu racjonalności i pseudo-racjonalności. Innymi słowy, w USA funkcjonuje taka liczba autorów produkujących teksty naukowe w czasopismach bazy SCImago, która pozwala na otwarcie 2260 dodatkowych szkół wyższych. Skutkiem takiego zabiegu byłoby rozproszenie potencjału racjonalności USA tak, że amerykański system akademicki osiągnąłby stan równowagi.
Koncentracja potencjału racjonalności w USA, Chinach, Wielkiej Brytanii i w Niemczech czyni te państwa globalnymi potęgami naukowymi. Wymienione kraje posiadają takie moce racjonalności, które im pozwalają na stworzenie co najmniej setki nowych szkół wyższych reprezentujących wysoki, światowy poziom nauczania akademickiego.
Morał
Potencjał racjonalności Polski pozwala na dokonanie szybkich zmian w polityce edukacyjnej państwa, które w przeciągu trzech lat poprawiłyby w sposób istotny efektywność naszego systemu akademickiego. Koncentracja potencjału racjonalności sprzyja jego wzrostowi. Podniesienie tego wskaźnika w Polsce to poziomu, jaki posiada Korea Południowa oraz Islandia, wymaga zamknięcia co najmniej 250 szkół wyższych (około 60%). Osiągniemy w takiej sytuacji wskaźnik około 5 szkół wyższych na milion obywateli (porównywalny ze wskaźnikiem dla Szwecji oraz Wielkiej Brytanii). Taki zabieg podniesie wielkość rekrutacji studentów do pozostałych szkół. Ten zaś proces będzie stanowił koło zamachowe rozwoju tych szkół, umożliwiając zatrudnianie nowych pracowników akademickich i lokowanie ich w środowiskach oddychających atmosfera racjonalności, a nie – pseudo-racjonalności..
Redukcja szkół wyższych nie może jednak odbywać się na mocy decyzji politycznych. Potrzebujemy wprowadzenia do rodzimego systemu organizacji kierunków studiów dodatkowych, bardziej restryktywnych warunków koncesyjnych. Dotychczasowe kryteria umożliwiające tworzenie nowych kierunków studiów i w związku z tym powoływanie nowych szkół wyższych bazują na nieracjonalnym kryterium posiadania odpowiedniej liczby pracowników z doktoratami i habilitacjami. Niestety, to kryterium nie jest w Polsce skorelowane ze światowymi standardami efektywności naukowej nauczycieli akademickich. Wręcz odwrotnie, stosowanie dotychczasowego kryterium koncesyjnego wygenerowało proces produkcji pseudo-doktoratów i pseudo-habilitacji, których posiadanie przez szkoły wyższe warunkowało ich funkcjonowanie na rynku.
Należy więc dodać do systemu dodatkowe warunki koncesyjne na prowadzenie przez szkoły oraz instytuty kierunków studiów, mianowicie warunek posiadania odpowiedniej liczby cytowalnych publikacji przez środowiska naukowe prowadzące określone kierunki studiów. Ponieważ około 80%-90% produkcji naukowej na świecie określana jest jako „makulatura naukowa”, kategoria „cytowalnej produkcji naukowej” powinna uwzględniać sposoby ekspozycji produktu naukowego. W chwili obecnej, lista czasopism bazy SCImago stanowi – w porównaniu z Lista Filadelfijską czy też Listą Scopus - najbardziej „tolerancyjne kryterium” klasyfikacyjne cytowalnych tekstów naukowych. Skoro przeciętna szkoła wyższa na świecie produkuje średnio 72.6 tekstów naukowych w czasopismach bazy SCImago rocznie, to ustanowienie takiej bariery dla statusu bycia szkołą wyższą w Polsce nie byłoby „zabiegiem politycznym nie do przeskoczenia”.
Jeśli rządy w Polsce nie dokonają modyfikacji warunków koncesyjnych dla statusu szkoły wyższej, które wiązałyby go z działalnością naukową szkoły, to polski system akademicki będzie coraz bardziej staczał się w otchłań pseudo-racjonalności. Bez radykalnej zmiany staniemy się akademickim krajem trzeciego świata.
***
Wojciech Krysztofiak - autor prac naukowych w czasopismach : „Synthese”, „Husserl Studies”, „Axiomathes”, „Semiotica”, „Filozofia Nauki”, „History and Philosophy of Logic”, „Foundations of Science”; stypendysta: The Norwegian Research Council for Science and the Humanities, The Soros Foundation-Open Society Institute; członek The Rationalist International
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz